تست آنتی بیوگرام
سنجش حساسیت باکتری ها نسبت به آنتی بیوتیک ها
دارو هایی مانند اریترومایسین، پنی سیلین، سولفونامید ها، تتراسایکلین، ونکومایسین و … سکوبندی ازمایشگاهی کمک به متوقف کردن رشد باکتری ها (باکتریواستاتیک) و یا از بین بردن گروه دیگری از باکتری ها (باکتریوسیدال) در یک دوز پایین می کنند. در علم میکروب شناسی به این دسته از ترکیبات شیمیایی دارویی که روی باکتری ها اثر می گذارند، آنتی بیوتیک گفته می شود. آنتی بیوتیک ها فقط روی باکتری ها موثر هستند و کمکی به از بین بردن سایر میکروارگانیسم ها مانند ویروس ها نمی کنند. نتیجه تست آنتی بیوگرام نشان می دهد هر آنتی بیوتیک روی کدام گروه از باکتری ها اثرگذار است.
آنتی بیوتیک چیست و چه اثری دارد؟
آنتی بیوتیک ها مواد ضد میکروبی هستند که در حالت طبیعی توسط برخی از موجودات زنده مانند باکتری هاف کپک ها و اکتینومیست ها تولید می شوند. هر کدام از آنتی بیوتیک ها بر روی باکتری خاصی تاثیر دارد. این اثر یا به صورت باکتریوسیدی است که سبب مرگ باکتری ها می شود یا به صورت باکتریواستاتیکی است که از رشد باکتری جلوگیری می کند.
با این که تا کنون باکتری های بسیار زیادی شناسایی شده اند، اما فقط تعدا اندکی مجوز مصرف دارند. زیرا خصوصیاتی که باید یک آنتی بیوتیک برای مصرف داشته باشد را، نشان نمی دهند. . به عنوان مثال یک آنتی بیوتیک مناسب نباید باعث ایجاد یک سویه مقاوم شود. همچنین باید در کمترین غلظت، بیشترین اثر را روی میکروارگانیسم بیماری زا ایجاد کند.
تست آنتی بیوگرام چه کاربردی دارد؟
پاسخ به این سوال که “از کجا بدانیم چه آنتی بیوتیکی بر روی چه باکتری موثر است؟” از تست آنتی بیوگرام به دست می آید. این تست به صورت روتین در آزمایشگاه های میکروبیولوژی انجام می شود. نمونه های دریافتی آزمایشگاه میکروبیولوژی هرچه که باشند (خون، ادرار، مخاط، مایع مغزی- نخاعی و …) روی آن ها تست آنتی بیوگرام انجام می شود تا داروی موثر تجویز شود. در واقع در عفونت های باکتریایی آزمایشگاه دارو را تجویز می کند.
دستگاه ها و تجهیزات مورد نیاز برای تست آنتی بیوگرام
- هود لامینار
- اتوکلاو
- یخچال آزمایشگاهی
- انکوباتور
- شیکر
- پنس
نکات مهم پیش از شروع انجام آزمایش
- تمام تجهیزات و شیشه آلات مورد استفاده را با استفاده از اتوکلاو استریل کنید.
- برای جلوگیری از انتشار باکتری ها در محیط آزمایشگاه، تمام مراحل کشت میکروبی زیرهود لامینار انجام شود.
روش آزمون بیوگرام
- مقداری کمی از یک کلنی باکتری خالص را بردارید. در یک لوله آزمایش حاوی سرم فیزیولوژی استاندارد و استریل حل کنید. ظرف نمونه را روی شیکر ازمایشگاهی قرار دهید تا کاملا مخلوط شوند.
- سوسپانسیون استاندارد 0.5 مک فارلند را آماده کنید. این محیط حاوی 108 × 5.1 باکتری است. برای تهیه آن 0.5 میلی لیتر محلول 0.48 مولار باریک کلراید را در 99.5 میلی لیتر سولفوریک اسید 0.36 نرمال بریزید. از این محلول استاندارد برای مقایسه میزان کدورت نمونه اصلی استفاده می کنیم.
- با مقایسه محلول داخل دو لوله نمونه و استاندارد اگر: کدورت نمونه کمتر از استاندارد باشد، کمی از کلنی باکتری را اضافه کنید، در صورتی کدورت بیشتر باشد، تا رسیدن به سطح یکسان کدری، سرم فیزیولوژی به محلول نمونه بیافزایید.
- یک سواپ را آغشته به محلول نمونه (باکتری) کنید.
- سواپ آغشته به باکتری را به روی محیط کشت مولر هینتون آگار برده و در جهات مختلف به صورت متراکم کشت دهید. به طوری که هیچ محلی در محیط از قلم نیافتد.
- پس از آماده کردن محیط کشت، دیسک های آنتی بیوگرام که نیم ساعت قبل از تست بیرون یخچال قرار داده شده اند را انتخاب کنید. دیسک ها را با استفاده از پنس استریل بر روی محیط کشت انتقال دهید. دیسک های انتخاب شده باید با نوع باکتری ایزوله شده همخوانی داشته باشند.
- نحوه قرار دادن دیسک ها در پلیت باید طوری باشد که از یک دیگر فاصله 22 تا 24 میلی متری و از دیواره پلیت فاصله 1 تا 1.5 سانتی متری داشته باشند.
- بعد از قرار دادن دیسک ها، درپوش پلیت ها را ببندید. سپس پلیت ها را به مدت 18 تا 24 ساعت داخل انکوباتور 37 درجه سانتی گراد قرار دهید.
تحلیل نتایج تست بیوگرام
پس از انکوباسیون، پلیت ها را به دقت بررسی کنید. اگر اطراف دیسک هاله ای روشن وجود داشت، باکتری مورد نظر با آنتی بیوتیکی که استفاده کردید حساس است. در صورتی که هیچ گونه هاله ای مشاهده نکردید، می توان نتیجه گرفت باکتری نسبت به آنتی بیوتیک مقاوم است.
برای بررسی دقیق تر حساسیت باکتری به آنتی بیوتیک، باید قطر هاله را با خطر کش اندازه گیری کنید. سپس قطر به دست آمده را با جدول استاندارد حساسیت به دیسک های آنتی بیوتیک مقایسه کنید.
