اندازه گیری عدد زئین در شامپو
بررسی میزان سازگاری سورفکتانت با پوست
سورفکتانت یک ماده شیمیایی از مشتقات مختلف نمک های سولفات است که به عنوان ماده اصلی تمیزکننده در مواد شوینده مانند شامپوها، مایع دستشویی، مایع ظرفشویی و … استفاده می شود. خرید کوره ازمایشگاهی کف کردن یکی از فاکتورهایی است که با دیدن آن مصرف کننده احساس می کند شونده به خوبی تمیز می کند. متاسفانه سورفکتانت ها باعث برزو حساسیت و تخریب کراتین طبیعی پوشت و مو می شوند. آزمایش اندازه گیری عدد زئین در شامپو در این محصولات نشان می دهد میزان تحریک کنندگی سورفکتانت و تخریب کراتین به وسیله آن چقدر است.
تعریف عدد زئین یا The Zein value
پیش از این که مفهوم عدد زئین را بررسی کنیم، باید با زئین آشنا شوید. زئین یک پروتئین گیاهی و مشتق شده از ذرت است که کاربردهای مختلفی در صنایع غذایی، داروسازی و آرایشی و بهداشتی دارد. این پروتئین از نظر ساختار شیمیایی شباهت بسیاری به کراتین دارد. کراتین پروتئین طبیعی ای که در پوست، مو و ناخن ها وجود دارد. با توجه به این شباهت ساختاری می توان از زئین که پروتئینی زیست تخریب پذیر و گیاهی است، برای بررسی اثار و قدرت سورفکتانت موجود در شامپو، مایع دستشویی و … به عنوان شبیه ساز کراتین طبیعی استفاده کرد.
عدد زئین یا Zein value یک معیار مشخص در استانداردهای ملی و جهانی است. این عدد نشان می دهد که شامپویی که حاوی سورفکتانت است تا چه حدی قدرت تخریب کراتین مو را دارد. مطابق با استاندارد باید در شامپوهای بزرگسالان عدد زئین 400 و در شاپوی مخصوص کودکان 100 باشد. در واقع بالا بودن عدد زئین نشان دهنده آسیب بیشتر به کراتین مو به وسیله سورفکتانت شامپو است. از طرفی پایین بودن بیشتر آن نیز مانع از تمیز کردن مو و پوست از آلودگی ها و چربی های می شود.
البته زئین را نیز می توان به عنوان پروتئین در فرومولاسیون های شامپوهای پروتئینه نیز استفاده کرد. وجود این پروتئین از شونیده ها کمک به افزایش لطافت، نرمی، استحکام و حفظ رطوبت پوست و مو می شود.
تجهیزات آزمایشگاهی مورد نیاز برای اندازه گیری عدد زئین در شامپو
برای اندازه گیری عدد زئین شوینده ها نیاز به تجهیزات زیر است:
- هود شیمی
- ترازو دقیق آزمایشگاهی
- کجدال
- سانتریفیوژ
- هیتر مگنت
- شوف بالن
- شیشه آلات آزمایشگاهی شامل بالن حجمی، لوله آزمایش، ارلن، بورت، پیپت، قیف، کنداسور یا مبرد برای سیستم تقطیر و …
روش اندازه گیری عدد زئین
مراحل اندازه گیری عدد زئین با استناد به استاندارد ملی به شماره 3572:
- 10 گرم از نمونه را وزن کرده و در 30 میلی لیتر آب مقطرحل کنید. محلول را در یک بالن حجمی 100 میلی لیتری بریزید و با آب مقطر به حجم برسانید.
- 50 میلی لیتر از محلول نمونه را در یک ارلن بریزید.
- 2 گرم پودر زئین را وزن کرده و به ارلن حاوی نمونه منتقل کنید.
- یک مگنت تمیز و با اندازه مناسب داخل ارلن بیاندازید.
- سر ارلن را با فویل آلومینیوم به خوبی بپوشانید.
- به مدت یک ساعت و در دمای اتاق محلول روی همزن مغناطیسی به هم زده شود.
- سپس محلول را اخل فالکون ریخته و به مدت 15 دقیقه سانتریفیوژ کنید.
- درنهایت محلول را با کاغذ صافی و قیف صاف کنید.
- همین مراحل را برای محلول شاهد که به جای 50 میلی لیتر محلول نمونه از آب مقطر به همین میزان استفاده می شود، انجام دهید.
- 5 میلی لیتر از نمونه را به مدت 2 ساعت و تا دمای 400 درجه سانتی گراد داخل کجدال قرار دهید.
- زمانی که محلول سرد شد، 300 میلی لیتر آب مقطر، 50 میلی لیتر بوریک اسید 40 g/l و 3 قطره شناساگر میتل ارنج و میتل بلو اضافه کنید و به سیستم تقطیر متصل کنید.
- آرام آرام 100 میلی لیتر محلول سدیم هیدروکسید 40 درصد جرمی را به بالن اضافه کنید.
- با افزایش شدید دمای شوف بالن حین اضافه کردن باز تقطیر را شروع کنید.
- تیتراسیون محلول تقطیر شده با اسید کلریدریک تا رسیدن به نقطه بنفش انجام دهید.
- تمام مراحل هضم، تقطیر و تیتراسیون را عینا برای شاهد تکرار کنید.
